بانک مرکزی و شرط صادرات خودرو، عوامل کنونی عدم واردات خودرو! در چند سال اخیر و شرایط کنونی، بازار خودروی کشور در شرایط نرمال و کاملاً عادی قرار نداشته و ندارد.

به گزارش پایگاه خبری ندای البرز به نقل از اقتصاد خودرو: بنا به دلایل مختلف از جمله پایین بودن قیمت درب کارخانه، تعداد متقاضیان خرید خودرو از شرکت های خودرو سازی ایران، بیش از تعداد خودروی تولید شده است.

از طرف دیگر، واردات خودرو به طور مطلق از سال ۱۳۹۷ ممنوع شده و هر ساله مصوبه ممنوعیت واردات خودرو تایید و تمدید شده. در نتیجه ازظرفیت واردات خودروهای خارجی برای کاهش تقاضای بازار داخلی استفاده نشد. ممنوعیت واردات خودرو، در اواخر اردیبهشت ۱۴۰۱ به پایان رسید و دولت ابراهیم رئیسی، برای تداوم ممنوعیت خودرو اقدام نکرد. با این حال، در عمل واردات خودروی خارجی عملی و محقق نشده.

در گفت و گوی  اختصاصی با مصطفی خِدری (عضو انجمن وارد کنندگان خودرو)، دلایل ایجاد محدودیت در واردات خودرو در سال های قبل و از طرفی، به طور خاص جنجالی شدن و پُر چالش شدن تصویب آئین نامه واردات خودرو در ماه های اخیر، بررسی شده است.

*****

*میزان تولید خودروی ایران به هر علتی که باشد جوابگوی تقاضای داخلی نیست و از چند سال گذشته هم واردات خودروهای خارجی ممنوع شده. آیا واقعاً این ممنوعیت واردات خودرو، کارایی داشته و از نظر شما این ممنوعیت چه خاصیتی داشته است؟

-ممنوعیت واردات خودرو، نه تنها خاصیت نداشته، بلکه باعث تورم در تمام حوزه های خودرویی و غیر خودرویی شده. برخلاف کشورهای دیگر، خودرو در ایران یک کالای سرمایه ای بوده و یک کالای مصرفی نیست. البته اخیراً و چند ماهی هست که در کشورهای دیگر هم، خودرو به نحوی کالای سرمایه ای شده. علت آن هم، بحران جهانی در تولید و تامین چیپ ست خودرو بوده است.

من الان نمی خواهم به این موضوع ورود کنم. به هر حال، در کشور ما خودرو یک کالای سرمایه ای بوده و واردات آن را ممنوع کرده اند. با ممنوعیت واردات خودرو، نقدینگی را به سمت خودروهایی که قبلاً وارد شده بود و خودروهای تولید داخلی، سوق داده اند.

در حال حاضر، این وضعیت در بازار خودرو به وجود آمده و در دومین مرحله قرعه کشی سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، تعداد ۶ میلیون نفر برای ۷۰ هزار خودروی عرضه شده در این سامانه ثبت نام کردند. آیا ما ۶ میلیون مصرف کننده واقعی خودرو در کشور داریم؟ به نظر من، خیر و همه افراد ثبت نام کننده در این سامانه، شانس خودشان را برای انتخاب در قرعه کشی امتحان می کنند تا به نحوی سرمایه و ارزش پول خودشان را در شرایط تورمی فعلی حفظ کنند.

به طور طبیعی، وقتی خودرو گران می شود، این نوع گران شدن، بر قطعات خودرویی، مسکن و ارز، تاثیر می گذارد. متاسفانه باید بگویم که نمی دانم چرا این طور شده، اما یک عده به طور عمدی یا سهوی، جلوی واردات خودرو را گرفته اند. واقعاً جلوی واردات خودرو را گرفتن، خیلی عجیب و غریب است.

*به هر حال، ممنوعیت واردات خودرو بعد از این شروع شد که آمریکا از توافق هسته ای خارج شد و تحریم ها را علیه ایران برقرار کرد. ایران هم به این دلیل که منابع ارزی محدود است، واردات خودرو را ممنوع کرد. البته در سال ۱۳۹۶ یعنی حتی قبل از اقدام ترامپ در خارج کردن آمریکا از توافق هسته ای با یاران، اولین محدودیت در مورد واردات خودرو اِعمال شده.

این محدودیت برای واردات خودرو این طور در نظر گرفته شده که واردات خودرو توسط شرکت های وارد کننده ای انجام شود که نمایندگی رسمی شرکت های خودروسازی دنیا را دارند. این نوع محدودیت، تا چه حد در بازار خودرو مشکل ایجاد کرد؟

-آن محدودیت واردات خودرو، یک نوع انحصار ایجاد کرد. الان عدد و رقم های خودروهای وارداتی به کشور در آن سال ها وجود دارد و همه چیز مشخص است. به همین دلیل، آن ایجاد محدودیت، ایجاد یک رانت برای یک عده خاص بود. من الان نمی خواهم اسم ببرم ولی با آن محدودیت می خواستند برای یک برند بازار ایجاد کنند.

در آن زمان، می خواستند بازار سازی کنند برای چند برند که تعهد داده بودند میزان فروش شان را در کشور بالا می برند. به همین خاطر، واردات خودرو را بدون دلیل منطقی محدود کردند، یعنی یک بهانه آوردند که ثبت سفارش زیاد شده و بعد هم واردات خودرو را محدود کردند.

در آن زمان، واردات خودرو را به ارائه خدمات پس از فروش و داشتن نمایندگی رسمی محدود کردند. اتفاقاً در همان زمان، ما نسبت به این اقدام دولت، اعتراض کردیم که اگر بحث ارائه خدمات مطرح است، افراد زیادی می توانند خدمات پس از فروش را برای خودروهای خارجی ارائه کنند و در نتیجه، نباید واردات خودرو محدود شود.

به هر حال، در سال ۱۳۹۶ برای وادرات خودرو، انحصار ایجاد کردند. البته در ادامه، واردات خودرو توسط همان شرکت های وارد کننده خودرو دچار مشکل شد. بعداً قوه قضائیه با آن شرکت های وارد کننده برخورد کرد و تعدادی از عوامل آن نابسامانی ها را دستگیر کرد.

با این حال، بعداً بر اجرای همان تصمیمات در مورد شرط گذاشتن برای واردات خودرو اصرار کردند و دیگر هم، از موضع خودشان کوتاه نیامدند. حتی گفتند در واردات خودرو، فساد وجود دارد و باید واردات خودرو ممنوع شود.

بعضی از کسانی که در حوزه خودرو فعال هستند، می گویند ما محدودیت ارزی برای واردات خودرو داریم. من در جواب این نوع افراد می گویم که فقط در سال ۱۴۰۰ در حد ۴.۵ میلیارد دلار واردات موبایل انجام شده. سوال این است که آیا موبایل برای کشور ما واجب تر است یا خودرو؟

من فکر می کنم بحث محدودیت ارزی، درست نیست و مگر ما چقدر ارز برای واردات خودرو می خواهیم. ما به طور میانگین سالیانه ۷۰ هزار خودرو در حد ۱.۵ میلیارد دلار، واردات خودرو داشته ایم.

با توجه به افزایش قیمت خودرو در بازارهای جهانی، ما به اندازه دو تا ۱.۵ میلیارد دلار سال های قبل برای واردات خودرو نیاز داریم. البته با افزایش قیمتی که در سطح جهانی اتفاق افتاده، تقاضا برای خودروی خارجی کاهش پیدا می کند. به همین دلیل شاید ۲ میلیارد دلار (و نه ۳ میلیارد دلار) در سال برای واردات خودرو نیاز ارزی داشته باشیم.

*در زمان اوج واردات که در سال های قبل و همزمان با اجرای توافق برجام بوده، حدود ۷۵ هزار خودرو در سال واردات داشته ایم. آیا آن مقدار واردات خودرو، تاثیر خاص و قابل توجهی بر بازار خودرو داشت؟

-بله؛ همان تعداد واردات خودرو هم، خیلی تاثیرگذار بود. چرا که از افزایش قیمت خودروهای داخلی هم جلوگیری می کرد. در آن زمان، مردم می توانستند یک خودروی سراتو وارداتی را با قیمت ۱۳۰ میلیون تومان در آن زمان بخرند.

مردم این خودروی وارداتی را با یک خودروی سراتو آپشنال که ۸۵ میلیون تومان و مربوط به چندین مدل قبل تر بود، مقایسه می کردند. در آن سال ها، ترجیح مردم این بود که به صورت قسطی و با گرفتن وام از بانک ها، آن سراتو وارداتی مدل ۲۰۱۷ را بخرند، تا یک سراتو آپشنال که سایپا تولید می کرد.

*در همان سال هایی که ظاهراً واردات خودرو، مشکلی نداشته، باز تعداد خودروهای وارداتی محدود بوده و حداکثر واردات در حد ۷۵ هزار دستگاه در سال بوده است. چرا در همان سال ها، هیچوقت تعداد خودروهای وارداتی به ۱۰۰ هزار دستگاه نرسید یا بیش از آن در یک سال وارد نشد؟

-در سال ۱۳۹۵، تعداد خودروهای وارداتی به ۱۰۵ هزار دستگاه رسید. این تعداد خودروی وارداتی، رکوردی بوده که زده شد.

*بر اساس برنامه راهبری آقای فاطمی امین (وزیر صنعت و معدن)، برای صنعت خودروی ایران که در بهمن ۱۴۰۰ منتشر شد، فقط در حد ۷۵.۹ هزار خودرو در سال ۱۳۹۵ وارد شده.

-در سال های قبل، تقاضای بیش تری برای خودروی خارجی وجود نداشت و اصلاً بازار اشباع شده بود. حتی وارد کنندگان، برای فروش خودروی وارداتی، مشکل داشتند. چرا که دیگر تقاضایی وجود نداشت که وارد کنندگان خودرو بخواهند تعداد بیش تری خودرو وارد کنند.

اساساً کشورها و شرکت های خودرو سازی دنیا، در تولید خودرو مشکل ندارند. فرضاً شما هر چقدر بخواهید، می توانید به شرکت تویوتا سفارش خرید بدهید و این شرکت، همه آنها را تولید کرده و تحویل می دهد.

*با توجه به این که در جامعه ما این طور پذیرفته شده که خودروهای خارجی، کیفیت دارند، چرا در همان زمان تقاضای زیادی برای خودروهای خارجی وجود نداشته است؟

-به هر حال، قیمت خودروهای خارجی بالاتر از قیمت خودروهای داخلی بوده است.

*در سال ۱۳۹۵ فقط ۷۵.۹ هزار خودرو وارد شده و در سال ۱۳۹۶ هم در حد ۶۸ هزار خودرو وارد شده. طبق آمار وزیر صنعت و معدن، تعداد خودروی وارداتی در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال ۱۳۹۵ کاهش داشته است.

-شاید آمار اشتباه به وزیر صنعت و معدن داده اند وگرنه در سال ۱۳۹۵ تعداد ۱۰۵ هزار خودرو وارد شده. بر اساس آماری که در انجمن واردات خودرو تهیه شد در سال ۱۳۹۵ تعداد ۱۰۵ هزار خودرو وارد شده.

*البته آمار وزیر صنعت و معدن، در مورد واردات خودروی سواری است. هر چند که قاعدتاً تعداد خودروهای سنگین وارداتی زیاد نبوده است.

*اگر ماشین های اس یو وی (شاسی بلند/S.U.V) هم، جزو آمار خودروهای سواری حساب کرده باشند، آمار وزیر صنعت و معدن، اشتباه است. اگر هم، واردات این نوع خودروها را جزو آمار حساب نکرده باشند، ممکن است درست گفته باشند.

*در اواخر سال ۱۴۰۰ آقای فاطمی امین، اعلام کرد که واردات خودرو تا آخر فصل بهار ۱۴۰۱ آزاد می شود. هر چند که در سال گذشته این طور استدلال می کردند که وضعیت ارزی کشور خوب نیست و در سال بعد وضعیت ارزی کشور بهتر می شود و زمینه برای واردات خودرو مساعد است.

از روز ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۱، هیچ ممنوعیت قانونی برای واردات خودرو وجود ندارد. از همین اردیبهشت امسال هم که بحث عملی شدن واردات خودرو به طور جدی مطرح شد، نسبت به واردات خودرو امیدواری ایجاد شد. آن شرایط روانی خاص که در بازار خودرو به همین دلیل به وجود آمد، چطور بود؟

-از سال ۱۳۹۸، چند بار در مجلس، بحث آزاد سازی مجدد واردات خودرو مطرح شده و هر چند وقت یکبار، موضوع واردات خودرو بحث داغ رسانه ها می شود ولی بلافاصله دو یا سه ماه بعد، مشکل خاصی ایجاد شده و واردات خودرو اجرایی نمی شود.

تا اوایل سال ۱۴۰۱، مجلس چند بار طرح ساماندهی صنعت خودرو را تصویب کرد و این مصوبه برای تایید، به شورای نگهبان ارسال شد. به خاطر اِشکالاتی که این شورا به مصوبه مجلس وارد می کرد، مجلس دوباره اقدام به بررسی طرح می کرد، اما در نهایت مصوبه مجلس، به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع شد.

به همین دلیل، الان بازار خودرو چندان به اخبار توجه نمی کند، یعنی در یک دوره رکود در بازار خودرو اتفاق می افتد و خرید و فروش خودرو، کاهش پیدا می کند. با این حال، هیچوقت قیمت ها کاهشی نمی شوند.

قیمت ها فقط برای یک مقطع زمانی ثابت می مانند و خرید و فروش کمتر می شود ولی وقتی مثل الان که دوباره گفته شده که آئین نامه واردات خودرو تصویب نشده، قیمت خودروها در بازار افزایش پیدا می کند.

*از اواخر اردیبهشت امسال به دلیل این که مصوبه واردات خودرو در جلسات شورای عالی اقتصادی سران قوا، تمدید نشده، به طور رسمی منعی برای واردات وجود ندارد. با این حال، واردات خودرو در ماه های خرداد و تیر ۱۴۰۱ انجام نشد.

-حتی اگر مجلس، آزاد شدن واردات خودرو را تصویب نمی کرد و کار را برای دولت آسان تر نمی کرد، دولت موظف بود که آئین نامه واردات خودرو را تهیه کند. در قوانین بالادستی کشور تاکید شده که دولت نمی تواند واردات هیچ کالایی را محدود کند و فقط باید برای واردات تعرفه گمرکی تعیین کند.

دولت می تواند از طریق تعیین تعرفه گمرکی، واردات را کنترل کند. البته فقط در چند سال اخیر به خاطر تحریم ها، واردات خودرو انجام نشد. چرا که مقام معظم رهبری، اختیار داده بود که در شرایط تحریم، سران قوا در خصوص موارد مهم تصمیم گیری کنند وگرنه در چارچوب قانون، نمی توانند جلوی واردات خودرو را بگیرند چون قانون، واردات کالاهای مختلف را آزاد اعلام کرده است.

*در همان اردیبهشت ۱۴۰۱، آقای فاطمی امین اعلام کرد که آئین نامه واردات خودرو تصویب و واردات خودرو انجام می شود. چرا تهیه و تصویب یک آئین نامه اینقدر پیچیده شده و تصویب آن به کلاف سر در گم تبدیل شده؟

-در حال حضار، می گویند بانک مرکزی به آئین نامه واردات ایراد گرفته و گفته الان ارز ندارد و تخصیص ارز برای واردات خودرو باعث می شود بازار ارز به هم بریزد. به همین دلیل، بانک مرکزی با تصویب آئین نامه واردات خودرو مخالفت کرده است.

در روزها اخیر هم، دوباره این آئین نامه در هیأت دولت مطرح شد ولی به آن ایراد گرفتند و به کمیسیون تخصصی دولت برگشت داده شد. در حال حاضر، بانک مرکزی با تصویب این آئین نامه مخالفت می کند.

*وزیر صنعت و معدن در هفته های قبل گفت که آئین نامه در ۱۰ بند تهیه شده و فقط یک بند آن ابهام داشته است. همچنین گفت که دوباره آئین نامه برای تصویب به هیأت دولت برگشته و در نوبت بررسی قرار گرفته است. آیا احیاناً خبر دارید آن ماده ای که ابهام داشته، در چه موردی است؟

-من شنیدم که یکی از بندهای آئین نامه این بوده که در قبال صادرات خودرو، واردات انجام شود. همین موضوع که واردات در مقابل صادرات باشد، یک مقدار کار تصویب آئین نامه را سخت کرده و گِرِه ایجاد کرده است.

در حال حاضر، تعیین این شرط برای واردات، مشکل ایجاد می کند. چون همین الان، شرکت های خودرو سازی، مشکل تامین قطعات دارند. در نتیجه، ما چه چیزی می خواهیم صادر کنیم که در قبال آن، واردات داشته باشیم. همچنین در وضعیت فعلی، شرکت های خودرو سازی ایران، خودرو تولید می کنند ولی  میزان عرضه کمتر از تقاضای موجود در بازار است و کسری عرضه داریم.

اگر همین خودروهای تولید داخلی را در بازار داخلی عرضه نکنیم و صادر کنیم، به کدام کشور می خواهیم آنها را بفروشیم. بنابراین، شرط صادرات خودرو را در آئین نامه واردات خودرو، ذکر کرده اند ولی هیأت دولت دوباره به آن ایراد گرفته و به کمیسیون تخصصی دولت برای بررسی بیش تر برگردانده شده.

من نمی دانم چه داستانی وجود دارد، اما انگار آقای فاطمی امین، دوست ندارد واردات خودرو انجام شود وگرنه رایزنی کردن در این زمینه، کار دشواری نیست.

*به طور مکرر آقای فاطمی امین، می گوید آئین نامه واردات خودرو باید در هیأت دولت تصویب شود. بعد هم ایشان می گوید چون طرح های مختلفی در دستور کار هیأت دولت قرار دارد، در هیأت دولت فرصت نمی شود آئین نامه واردات خودرو را تصویب کند.

-بارها آئین نامه واردات خودرو به هیأت دولت رفته و بعداً به کمیسیون تخصصی دولت برگشت داده شد. من اطلاع کامل دارم که در روزهای آخر تیر ۱۴۰۱ آئین نامه واردات خودرو، باز در هیأت دولت مطرح شده ولی به آن ایراد گرفته شده و به کمییسیون برگشت داده شده.

اتفاقاً طرح واردات خودرو، جزو طرح هایی است که همه افراد راجع به آن صحبت می کنند و دوست دارند سریعاً به نتیجه برسد.

*برگشت این طرح از هیأت دولت، به خاطر همان شرط صادرات خودرو بوده یا بحث تامین ارز واردات توسط بانک مرکزی مطرح بوده؟

-هر دو موضوع ایراد بانک مرکزی و شرط صادرات خودرو و قطعات خودرویی، باعث شده که آئین نامه واردات خودرو تصویب نشود.

*وزیر صنعت و معدن در روزه ۱۰ تیر ۱۴۰۱ گفت که آئین نامه واردات خودرو به زودی تصویب شده و واردات خودرو اجرایی می شود. به هر حال، تا الان دو ماه است که تصویب این آئین نامه به تعویق افتاده ولی شما فکر می کنید چه زمانی تصویب آن در دولت انجام می شود؟

-من شخصاً اعتقاد دارم این موضوع، بیش تر به برجام ربط دارد، یعنی اگر اجرای دوباره برجام به نتیجه برسد، واردات خودرو هم آزاد می شود.

*یعنی منظورتان این است که بعد از اجرای برجام صادرات نفت افزایش پیدا کند و درآمد ارزی ایران بالا برود تا واردات خودرو انجام شود؟

-بله. برجام باید اجرا شود تا درآمد کشور افزایش پیدا کند. عملاً وقتی واردات خودرو آزاد می شود، کشورهایی از قبیل کره جنوبی و ژاپن در زمینه صادرات خودرو به ایران نفع می برند. چرا که ماشین های تولیدی این دو کشور، معمولاً وارد کشور ما می شود.

همین الان، ما پول ها و منابع ارزی مسدود شده در این دو کشور داریم ولی با ما تسویه حساب نمی کنند. از طرف دیگر، فعلاً ما به آنها نفت نمی فروشیم. به همین دلیل، برای دولت ما سخت است که واردات خودرو را آزاد کند ولی بعداً منافع کسانی تامین شود که در زمان تحریم، از ما نفت نمی خرند و با ما ارتباط تجاری ندارند.