توقف تولید ناگهانی «سمند» و «تیبا» توسط سازمان ملی استاندارد ایران، در هفته‌های اخیر و بر اساس تصمیم سازمان ملی استاندارد ایران، گواهینامه تولید خودروهای سمند و تیبا تمدید نشد و تولید آنها قاعدتاً باید متوقف شود.

به گزارش پایگاه خبری ندای البرز: در عمل، توقف تولید این دو خودرو اتفاق افتاد، اما در روزهای اخیر و با مصالحه و توافق وزیر صنعت و معدن و سازمان ملی استاندارد ایران، تولید این خودروها فقط به طور موقت ادامه پیدا کرده است.

در گفت و گوی «اقتصاد خودرو» با علیرضا محمدزاده (طراح خودرو و کارشناس صنعت خودرو)، چرایی توقف تولید خودروهای پُرتیراژ سمند و تیبا و میزان تفاوت این خودروها با سایر خودروهای تولیدی شرکت‌های ایران خودرو سایپا، تحلیل شده است.

*****

*در اوایل خرداد ۱۴۰۱، سازمان ملی استاندارد ایران اعلام کرد که خودروهای «تیبا» و «سمند»، عیوب پُرتکرار دارند و از فهرست تمدید اعتبار حذف شده‌اند.

تمدید نشدن تاییدیه‌های این دو خودرو، جنجال زیادی ایجاد کرد و شرکت‌های سایپا و ایران خودرو با روش‌های مختلفی سعی کردند که مجوز فروش این خودروها را دریافت کنند.

در عمل این دو شرکت خودروسازی، با توافق بین وزارت صنعت و معدن و سازمان استاندارد ایران، به طور موقت تولید این خودروها را ادامه می‌دهند تا تعهدات قبلی خودشان به مشتریان و ثبت نام کنندگان را انجام بدهند.

به هر حال، سازمان ملی استاندارد ایران، تصمیم گرفت مجوز تولید سمند و تیبا را تمدید نکند. در وضعیت فعلی که بازار خودرو حالت عادی ندارد، جنابعالی تمدید نکردن مجوز تولید این خودروهای پُرتیراژ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

-واقعیت قضیه این است که هیچکس از پشت ماجرا خبر ندارد و ما نمی‌دانیم اصل ماجرا چه بوده که در نهایت به چنین تصمیمی منجر شده و چرا چنین اتفاق افتاده است. قاعدتاً این خودروها خیلی وقت است که برای تولید مجوز ندارند و در این زمینه، منظورم فقط ضوابط سازمان ملی استاندارد نیست.

به طور کلی، پلت فرم‌های خودروهایی با عمر سمند و تیبا، قدیمی شده‌اند.

ما در بحث طراحی و مهندسی، معمولاً عمر پلت فرم را از عمر اتاق خودرو بیش‌تر می‌دانیم.

برای مثال، اگر یک پلت فرم چیزی حدود ۱۵ تا ۱۸ سال در یک خط تولید وجود دارد، معمولاً اتاق ماشین یا همان ظاهر ماشین، عمر کمتری دارد.

قاعده این طور است که یک خودرویی جدید مثل سمند، با یک اتاق خاص معرفی می‌شود، بعد هم چند بار فیس لیفت یعنی جوان سازی می‌شود و بعد از فیس لیفیت، ری- دیزاین یا بازطراحی انجام می‌شود.

همه این کارها روی یک پلت فرم خودرو انجام می‌شود.

نکته این است که از همان ابتدا که سمند وارد بازار شد و به اسم سمند هم آن را معرفی کردند، مشکل داشته است. چون پلت فرم سمند، یک پلت فرم قدیمی بوده و متعلق به خودروی پژو ۴۰۵ بوده است. با این حال، ما همچنان روی این پلت فرم قدیمی کار می‌کنیم و مدل‌های مختلفی با استفاده از این پلت فرم تولید می‌کنیم.

به نظر من، این چیزی که الان سازمان ملی استاندارد ایران گفته، به خاطر ارتباطات بین سازمان استاندارد و شرکت‌های خودروسازی بوده که منجر به چنین اتفاقی شده. به هر حالت، از نظر پلت فرمی این ماشین‌ها، ماشین‌هایی نیستند که دیگر به روز و جدید باشند و بتوانند استانداردهای سختگیرانه را رعایت کنند.

من تصورم این است که این اقدام سازمان ملی استاندارد ایران، بیش از آن چیزی است که من و شما راجع به آن فکر می‌کنیم، یعنی ریشه دارتر است.

*آقای اسلام پناه رئیس جدید سازمان ملی استاندارد ایران، به تازگی منصوب نشده و در آبان ۱۴۰۰ به ریاست این سازمان منصوب شده. از طرفی، خودروی پژو ۴۰۵ در سال ۱۳۶۶ شمسی در فرانسه تولید شده بود و خط تولید سمند هم در سال ۱۳۸۰ راه اندازی شده.

درست است که خودروهای سمند و تیبا پلت فرم‌های قدیمی دارند و تا به الان تولید شده اند ولی منظور شما از ریشه دار بودن چه چیزی است و چه اتفاقی افتاده که سازمان ملی استاندارد، یک دفعه جلوی تولید آنها را گرفته است؟

-در حوزه استاندارد خودرو این طور است که همه کشورها و موسسات مختلف که مسائل مختلف خودرو را بررسی می‌کنند در مورد خودرو نظر می‌دهند و این بررسی و نظر دادن، فقط محدود به سازمان ملی استاندارد ایران نیست.

اگر تعبیر بنده درست باشد، در حوزه خودرو باید استانداردها در دو بخش رعایت شود که یک بخش، بخش سخت افزاری خودرو هست و یک بخش هم، بخش نرم افزاری خودرو. بخش سخت افزاری خودرو شامل موتور خودرو، سیستم تعلیق خودرو و آلایندگی موتور بوده و همه این موارد به بخش‌های فنی خودرو برمی‌گردد.

معمولاً این طور است که برای یک خودرو، یک موتور خودرو معرفی می کنیم. بعد هم بر اساس آن موتور که معرفی کرده ایم، تا چند سال آن خودرو با آن موتور تولید شده و مدل‌های مختلف آن خودرو هم تولید می‌شود.

به طور طبیعی و با توجه به این که سال به سال از تولید این خودروها می گذرد و استانداردهای زیست محیطی ارتقاء پیدا می کنند، ما هم می توانیم روی همین موتور خودرو، برخی اصلاحات انجام بدهیم که بتوانیم استاندارد زیست محیطی هر سال را رعایت کنیم.

در هر دوره، استانداردهای آلایندگی وسایل نقلیه مطرح شده و فرضاً رعایت استانداردهای یورو ۲، یورو ۳ و یورو ۴ و یورو ۵ در اتحادیه اروپا الزامی شده.

یک بخش قضیه این بوده و یک بخش قضیه هم این است که تجهیزات یا اکسسوری‌های استاندارد (لوازم جانبی)  باید به خودرو اضافه کنیم تا خودروی ما مطابق روز باشد.

برای مثال، در این زمینه موضوع «دی لایت» را مطرح می‌کنم.

ما می‌گوییم امروزه خودروها باید دی لایت (چراغ روز خودرو) داشته باشند تا به محض این که ماشین روشن می‌شود، یک چراغ روز داشته باشد که دید بهتری داشته باشد. همچنین خودرو باید کمربند ایمنی با مشخصات خاصی داشته باشد، یا چراغ‌های خودرو باید مشخصات خاصی داشته باشند و همین طور سنسور پارک جلو یا عقب خودرو و سیستم نور بالای اتوماتیک.

تعداد زیادی از این نوع موارد، روی خودروی قدیمی قابل اجرا هست و من نمی‌خواهم بگویم این تجهیزاتی که باید روی خودرو نصب شود فقط جنبه ظاهری دارند. این تجهیزات، چندان نمی‌خواهد وارد عمق ماجرا شود و نمی‌خواهد تغییر اساسی ایجاد کند. شاید خیلی از خودروهای تولید ما بتوانند این نوع استانداردهای جدید را رعایت کنند و تجهیزات جدید روی آنها نصب شود.

در بحث ایمنی خودرو و تست‌های تصادف که در خصوص ماشین‌ها انجام می‌شود، باید بگویم که خودروهای تولیدی ایران از همان ابتدا مشکل ایمنی داشته اند. برای مثال، اسم خودروی تیبا در ابتدا میناتور بود و در زمان آقای احمدی نژاد، رئیس جمهور وقت این خودرو معرفی شد.

من یادم هست فیلم‌های تست این ماشین که از طرف سایپا منتشر شد، اکثراً از زوایایی گرفته شده بودند که ما دقیقاً نمی‌دیدیم چه اتفاقی در آزمون تصادف برای این خودرو می‌افتد.

پس به همین دلیل، ما نمی‌توانستیم یک تحلیل دقیق راجع به این خودرو داشته باشیم. تا به امروز هم، هیچکس خبر ندارد که در زمان آزمون تصادف تیبا، چه اتفاقی رخ داده و فرضاً ۲ ستاره یا ۳ ستاره ایمنی آن زمان را می توانسته دریافت کند یا نه.

پس خودروی تیبا، در همان زمان معرفی و عرضه خودش هم مشکل داشته است. خودروی پژو ۴۰۵ در دهه ۷۰ در ایران تولید شد و بعداً خودروی سمند روی همین پلت فرم پژو ۴۰۵ معرفی شد. در آن دوره که خودروهای سمند و تیبا معرفی شدند از هیچکدام از آنها جزئیات دقیقی پیدا نمی‌کردیم که به ما بگوید این خودروها چه آزمون‌هایی را پاس کرده اند.

در آن سال‌ها، بنا به هر دلیلی که بود فیلم‌های تست تصادف تیبا و خودروهای دیگر منتشر نشد. منتشر نشدن فیلم تست تصادف تیبا، احتمالاً به خاطر نتایج ضعیف این خودرو بوده و این که حاشیه ساز نشود.

در همان زمانی که تیبا وارد بازار شد، این خودرو، یک خودروی امن نبود و یک خودروی استاندارد از نظر استانداردهای اروپایی نبود.

*در سال ۱۳۷۵ پروژه طراحی خودروی مینیاتور شروع شده ولی در سال ۱۳۸۳ پروژه تولید خودرو متوقف شده بود. بعداً در سال ۱۳۸۷ این پروژه دوباره فعال شده و بخش‌هایی از طراحی اولیه خودرو عوض شده و این خودرو، به اسم تیبا تولید شده. طراحی تیبا سال‌های زیادی طول کشیده و تولید انبوه تیبا چند سال به تعویق افتاده بود.

-طرح اولیه تیبا، مربوط به آقای «نوریهیکو هاردا» طراح معروف ژاپنی بوده ولی بعداً یک مدت زیاد پروژه متوقف شده بود. در سال‌های بعد که مدیر عامل سایپا تغییر کرد، مدیر عامل جدید ترجیح داد با توجه به جو سیاسی و شرایط مملکت، این خودرو تحت هر شرایطی عرضه شود و به بازار بیاید.

در آن دوره، اطلاعات تیبا از بایگانی خارج شد و آن را به ماشین واقعی تبدیل کردند، یعنی آن را به ماشینی تبدیل کردند که قابل ساخت باشد و به هر حال، آن را ساختند. با این حال، کسی نمی‌داند که آیا در آن زمان، این ماشین قابلیت ساخته داشته یا نه و آیا همه چیز آن تایید شده و کامل بوده یا نه. سوال این است که اصلاً تیبا شرایط لازم برای گرفتن مجوزهای استاندارد داشته است یا نه.

*اتفاقاً آقای احمدی نژاد در سال ۱۳۸۸ و زمان افتتاح خط تولید تیبا، گفته بود سمند خودروی کاملاً ایرانی نبوده، اما تیبا خودرویی است که توسط مهندسان ایرانی طراحی شده و ویژگی‌های ایرانی دارد.

به هر حال سمند بر اساس پلت فرم پژو ۴۰۵ تولید شده و با بهبود و ارتقایی که اتفاق افتاده، سمند تولید شده. این خودرو به عنوان اولین خودروی ملی به بازار عرضه شد ولی تیبا که توسط شرکت سایپا تولید شد، تولید آن بر اساس پلت فرم‌‌های خودروهای «پراید» و «ریو» بوده و ابداع جدید نبوده است.

آیا همان انتقاداتی که به پژو ۴۰۵ و سمند وارد شده، می‌شود به خودروی تیبا وارد کرد و تیبا هم ایرادات زیادی دارد؟

-بله. در مورد خودروی تیبا هم، تقریباً همان داستان وجود دارد ولی در مورد تیبا داستان این است که یک میکس از برخی جزئیات ریو و برخی جزئیات پراید ایجاد شده. به این صورت که بخش‌های موتوری و سیستم تعلیق آنها با هم میکس شده و خودرویی به اسم تیبا تولید شده.

*مقامات سازمان ملی استاندارد ایران می‌گویند گواهی تطابق خودرو (C.O.P) به طور سالیانه صادر شده و از الان به بعد به طور ماهیانه صادر می‌شود. آقای انگورج، مدیر کل نظارت بر اجرای استاندارد صنایع فلزی سازمان استاندارد ایران گفته که سمند و تیبا، عیوب پُرتکرار داشته اند و تاییدیه ایمنی آنها تمدید نشده.

دوره اعتبار گواهینامه استاندارد تطابق که یک ساله بوده به یک ماهه کاهش داده شده. آیا این کار، باعث می‌شود کیفیت بالا برود و خودروهای تولیدی استانداردهای بالاتری داشته باشند؟

-من چنین چیزی را احساس نمی کنم چرا که این خودروها در تیراژ انبوه تولید شده اند و باید در مورد تولید آنها حساسیت بیش تری وجود داشته باشد. تصور من این است که این توقف تولید، دستوری است.

ما وقتی نمی‌توانیم با خودروسازان دنیا، کار تولید خودرو را جلو ببریم، چگونه توقع داریم که این شرکت‌ها خودروی با کیفیت تولید کنند.

این شرکت‌ها به ما می‌گویند مجبور شده‌اند این کار را انجام بدهند، بعداً می‌توانند مجوز استاندارد را بگیرند و آن را ارتقاء بدهند.

در شرایط فعلی که با یک وضعیت تحریمی وحشتناک رو به رو هستیم، قاعدتاً نمی‌شود چنین کاری انجام داد.

*در شرایط تحریم، جنابعالی اعتقاد دارید که تولید این خودروها باید ادامه پیدا کند؟

-من نمی‌گویم تولید این خودروها باید ادامه پیدا کند و می‌گویم بین بد و بدتر، باید انتخاب کنیم. یک وقت که شرایط مناسب وجود دارد، می‌توانیم خودرو تولید کنیم و هر روز آن را نه در حد حرف، بلکه به معنای واقعی ارتقاء بدهیم.

در این حالت، می‌توانیم این طور عمل کنیم و خودروهای زیادی در دنیا داریم که سالیان سال است که تولید می‌شوند.

در این خودروها، ارتقاء به معنای واقعی انجام می‌شود، استانداردهای رایج در دنیا را پاس می‌کنند و در بازار هم عرضه می‌شوند.

در مورد قابلیت ارتقای یک خودرو باید ببینیم عمر پلت فرم آن چقدر است و استانداردهای کدام کشور در مورد تولید آن باید رعایت شود.

نکته مهمتر این است که بضاعت شرکت سازنده خودرو چگونه است و چه ظرفیت‌هایی برای ارتقای خودرو دارد. وقتی شرکت‌هایی مثل ایران خودرو و سایپا، تحریم هستند و اجازه همکاری با شرکت‌های دیگر را ندارند، اوضاع فرق می‌کند.

یک شرکت خودرو سازی ایرانی، خودروی جدید خودش را برای انجام تست تصادف به یک کشور اروپایی می‌بَرد، اما مجبور است آرم شرکت تست کننده را در فیلم‌ها حذف کند تا مشکلی برای آن شرکت خارجی از طرف آمریکا پیش نیاید.

همچنین مواد اولیه با کیفیت برای تولید خودرو وارد نمی‌شود ولی شرکت خودروساز  تلاش می‌کند که نشان بدهد از تب و تب نیفتاده و هنوز تولید می‌کند.

در این حالت، نباید توقعات عجیب و غریبی از خودروسازان داخلی داشته باشیم. متوقف کردن تولید سمند و تیبا، شاید در یک مقطع زمانی خاص، فقط ممکن است رضایت یک عده را جلب کند. این عده امکان دارد با خوشحالی بگویند که تولید تیبا متوقف و از خط تولید خارج شد. در حالی که واقعیت این است که تیبا با ساینا تفاوت زیادی ندارد یا سمند با دنا، تفاوت زیادی ندارد.

*جنابعالی اعتقاد دارید که تیبا و ساینا، تفاوت خاصی با هم ندارند. در وضعیت فعلی، تیراژ خودروی کوییک به عنوان یک خودروی جدیدتر در حال بالا رفتن است و در آن تغییراتی نسبت به خودروهای قبلی سایپا ایجاد شده.

آیا واقعاً تیبا، تفاوت اساسی با کوییک دارد یا این که کوییک شبیه همان ساینا بوده و تفاوتی با تیبا ندارند؟

-تا جایی که من می‌دانم قاعدتاً کوییک، در برخی موارد ارتقاء داشته ولی این ارتقاء در آن حدی نیست که ما بگوییم کوییک، یک ماشین کاملاً جدید است.

کوییک، یک فیس لیفت از ماشین تیبا هست و همچنین ساینا، یک فیس لیفت از تیبای صندوقدار است.

همچنین دنا که تولید ایران خودرو هست، یک فیس لیفت عمیق از ماشین سمند است.

هر چند که شرکت خودروساز، این نوع خودروها را به عنوان خودروی جدید معرفی می‌کند.

به خاطر این که بگوید سبد محصولاتش، خیلی گسترده است.

در حالی که هر ماشین جدید از سمند، معرفی شود و با اسامی مختلف هم عرضه شود، در اصل ماشین جدید نیست. البته ممکن است برخی افراد بگویند ماشین جدید عرضه شده ولی در حقیقت، سمند معرفی شده.

من یک مثال ساده تر بزنم که ملموس باشد.

در یک دوره، پژو ۴۰۵ تولید می‌شد و چند سال بعد هم، پرشیا به بازار عرضه شد که الان اسم آن پژو پارس است. پژو پارس، همان پژو ۴۰۵ ارتقاء یافته بوده و فقط از نظر ظاهری ارتقاء پیدا کرده است. پژو پارس، یک پژو ۴۰۵ بود که می‌خواستند فیس لیفت شود و به پرشیا تبدیل شود.

در صورتی که شرکت ایران خودرو، هم پژو ۴۰۵ را نگه داشت و هم پرشیا را تولید کرد. هر چند که در آن زمان برخی صحبت‌ها مطرح شد که این خودرو تولید شده، تا فلان خودرو تولید نشود.

الان هم راجع به کوییک و ساینا، داستان همین طور است و راجع به هر ماشینی که صحبت کنیم، همین طور است.

برای مثال، گفته می‌شود که یک ماشین به نام آریا به بازار می‌آید ولی آریا، ورژن هاچ بک خودروی شاهین است و در حقیقت چیز عجیب و غریبی نیست. ما اینقدر فضایی راجع به این نوع ماشین‌ها صحبت می‌کنیم که افراد عادی ممکن است باور کنند که ماشین جدید معرفی شده.

*سازمان ملی استاندارد ایران تاکید کرده که عیوب پُرتکرار ایمنی عملکرد سمند و تیبا مربوط به انتقال قدرت در سیستم موتور ، اِشکال در بدنه، اِشکال در رنگ خودرو، اِشکال در سیستم فرمان و اِشکال در چراغ خودرو است.

آیا این نوع اِشکالات، واقعاً مشکل ساز هستند و قطعاً تولید آنها باید متوقف شود یعنی واقعاً این خودروها اصلاح شدنی نیستند که سازمان ملی استاندارد ایران با تولید آنها این طور برخورد کرد؟

-بنده از مراودات بین سازمان ملی استاندارد ایران و شرکت‌های ایران خودرو و سایپا اطلاعی ندارم. تا جایی که ما اطلاع داریم واقعیت ماجرا این است که خودرو تا یک زمان بر اساس پلت فرم مشخص، قابلیت ساخت دارد و می‌توان مدل‌های مختلف از آن پلت فرم تولید کرد ولی در یک مرحله، باید تولید این خودرو قطع شود.

متاسفانه در کشور ما، تولید یک خودرو اینقدر ادامه پیدا می‌کند که در یک جا قضیه لوث می‌شود.

*آیا الان در سمند و تیبا، از نظر انتقال قدرت در سیستم موتور و سیستم فرمان، اِشکالات اساسی وجود دارد که در وضعیت فعلی و شرایط تحریمی این خودروها دیگر اصلاً قابل دفاع نباشند؟

-یک بخش زیاد از اِشکالات خودرویی مثل تیبا، می‌تواند قابل رفع باشد و معمولاً شرکت خودروساز، در این حالت، اِشکالات را برطرف می‌کند، اما در مورد یک بخش از ایرادات هم گفته می‌شود اِشکالات قابل اصلاح نیست و به همین دلیل خودروی جدید معرفی می‌شود.

در حال حاضر، گفته می‌شود تیبا را به عنوان یک ماشین قدیمی کنار گذاشته اند و به جای آن، یک ماشین جدید به اسم کوییک آورده اند که کاملاً جدید و به روز است. در حالی که از نظر من، این حرف یک حرف غلط است.

همچنین در مورد این که گفته شود یک پلت فرم کاملاً جدید طراحی شده، باید بگویم ما در ایران، بضاعت طراحی یک پلت فرم خودرو به طور کامل نداریم. به نظر من، توقف تولید سمند و تیبا، بحث فنی ندارد و بحث‌های دیگری مطرح است.