همه دلایل تیراژ ناچیز خودروسازان بخش خصوصی ایران، اگر چه مقامات وزارت صنعت و معدن، اهداف بزرگی را برای شرکت های خودروسازی بخش خصوصی ایران تعریف کرده و تعریف می کنند، اما تعداد زیادی از شرکت های خصوصی که درگیر مونتاژ هستند، حتی مجموع تولیدشان به ۱۰۰ هزار دستگاه نمی رسد.

به گزارش پایگاه خبری ندای البرز به نقل از اقتصاد خودرو: در حوزه بخش خصوصی خودروسازی ایران، سه شرکت بهمن، کرمان موتور و مدیران خودرو، تیراژ تولید بالاتری نسبت به سایر خودروسازان خصوصی ایران دارند.

در این میان، برخی تولیدات گروه بهمن، توانسته اند رضایت مشتریان را بیش از سایر خودروهای تولید داخلی کسب کنند و بالاترین تعداد ستاره های کیفی را از شرکت تخصصی حوزه ارزشیابی کیفیت دریافت کنند.

در گفت و گوی «اقتصاد خودرو» با عقیل مصطفایی– کارشناس صنعت خودرو و متخصص بازاریابی- دلایل توان تولید پایین مونتاژ شرکت های خصوصی و به طور خاص شرکت بهمن و همچنین تولید یک خودروی قدیمی با قدمت تولید حدود ۴ دهه ای در ایران در این شرکت خودروسازی، مورد کند و کاو قرار گرفته است.

*در سال ۱۴۰۰ و بر اساس آماری که منتشر شده در مجموع ۹۶۳ هزار خودرو در ایران تولید شده. عمده این تولید توسط شرکت های ایران خودرو و سایپا انجام شده و کمتر از ۱۰۰ هزار دستگاه آن توسط شرکت های خودروسازی بخش خصوصی انجام شده. از طرفی، برخی کارشناسان مختلف حوزه خودرو می گویند ما بخش خصوصی قوی نداریم و شرکت های بخش خصوصی نمی توانند با شرکت های بزرگ خودروسازی ایران رقابت کنند.

در حال حاضر، تعدادی شرکت خودروسازی در بخش خصوصی فعالیت می کنند و بعضی از آنها از جمله «گروه بهمن»، یک مقدار اعتبار بیش تری دارند. به نظر شما، شرکت های بخش خصوصی چه ویژگی هایی دارند و چرا نمی توانند تیراژ تولید قابل توجهی داشته باشند؟

-دلیل آن، این است که شرکت های خودروسازی بخش خصوصی حمایت نمی شوند. دو، سه سال پیش وام های زیادی به ایران خودرو و سایپا دادند، یعنی دولت به آنها وام می دهد. اگر همان وام ها را به شرکت های خصوصی می دادند، آنها نیز می توانستند موفق شوند. واقعیت این است که حمایت از بخش خصوصی در صنایع مختلف، وجود ندارد. دلیل اصلی این وضع، می تواند همین باشد.

بخش خصوصی با ظرفیت ها و منابع خودش یا منابع بانکی و وام گرفتن، کارهایش را انجام می دهد. با توجه به این که اندازه بازار آن هم کوچک است، در نتیجه بخش خصوصی بر اساس توان و ظرفیت خودش فعالیت می کند.

میزان تولید ایران خودرو و سایپا، همواره زیاد بوده و سال ها پیش، ایران رتبه ۱۱ خودروسازی دنیا را در اختیار داشت و الان در رتبه ۱۷ یا ۱۸ جهان است ولی چه نوع خودروهایی تولید می شود؟ امروزه خودروهایی از قبیل تیبا و پژو ۴۰۵ تولید می شود و در سال های گذشته هم پیکان و پراید تولید می شد. در این حالت، معلوم است که تیراژ تولید بالا می رود.

در حالی که شرکت های بخش خصوصی، خودروهای با کیفیت خارجی از جمله چینی را آورده و تولید کرده اند. از بین همه مدل هایی تولید ایران خودرو و سایپا، فقط یکی، دو تا از محصولات آنها می توانستند مدل خوبی باشند.

سایپا حدود ۳۲ هزار دستگاه، خودروی «چانگان سی اس ۳۵» تولید کرده که ماشین خیلی خوبی است ولی نتوانست خودروی جدیدتر «چانگان سی اس ۸۵» را تولید کند. همچنین نتوانست «چانگان سی اس ۹۵» را تولید کند که یک شاسی بلند استایل بزرگ با موتوری قوی را تولید کند.

ایران خودرو، فقط تمرکزش برای تولید هایما و سوزوکی خوب بود. سوزوکی یک محصول متعلق به شرکت ماروتی سوزوکی هندوستان بود که تولید آن  از دهه ۸۰  شروع شد و تا دهه ۹۰ ادامه پیدا کرد ولی الان تولید آن کم شده.  در حالی که شرکت های دیگر، سعی کردند محصولات شان منطبق با استانداردهای روز و بهتر باشد. همان رعایت استانداردهای روز و محصول به روز آوردن، هزینه های وحشتناکی داشته است.

برخی افراد منتقد بوده و اعتقاد دارند بخش خصوصی ضعیف است. کسی منکر این موضوع نمی شود ولی دلیل اصلی این وضع، این است که شرکت های بخش خصوصی حمایت نشده اند.

البته من در بخش خصوصی هم فعالیت کرده ام و می دانم در این سال ها، شرکت های بخش خصوصی خیلی اذیت شدند. بخش خصوصی، از جان مایه گذاشته و تلاش کرده که مشکلات را برطرف کند ولی اگر حتی نصف وامی که دولت به یکی از دو شرکت بزرگ خودروساز داده، بین شرکت های بخش خصوصی تقسیم می کرد بخش خصوصی، خیلی پیشرو می شد.

*شرکت های ایران خودرو و سایپا سالیانه بیش از ۳۰۰ هزار و ۴۰۰ هزار خودرو تولید می کنند ولی همه تولیدات شرکت های بخش خصوصی به ۱۰۰ هزار دستگاه هم نمی رسد. قاعدتاً شرکت های خصوصی وام کمتری دریافت خواهند کرد.

-اگر نظرتان این است که تولید بخش خصوصی اندک است، مثلاً صحبتی شود که بخش خصوصی تولیدش را قطع کند و سهم بازار آن را به ایران خودرو و سایپا بدهند. در این حالت، صورت مساله راحت تر پاک می شود ولی این طور نباید باشد.

همین الان بازار رقابتی را یک طرفه کرده اند و متاسفانه مثل اتوبان یک طرفه شده. در وضعیت فعلی، واردات وجود ندارد و رقابتی نیز وجود ندارد.

اگر بگوییم شرکت های بخش خصوصی ۱۰۰ هزار خودرو تولید کردند که چیزی نیست و ایران خودرو و سایپا بیش تر تولید کرده اند ولی سوال جدی این است که ایران خودرو و سایپا، چه چیزی را بیش تر تولید کردند.

ایران خودرو و سایپا، خودروی کوییک را بیش تر تولید کرده اند یا وانت باردو را بیش تر تولید کرده اند یا پیکان را به آر- دی تبدیل کرده و آر- دی به روآ تبدیل کردند و آن را بیش تر تولید کردند. اگر ملاک عمل، فقط این نوع تولیدات باشد، بله و بر اساس آمار درست است. در این حالت، حق با ایران خودرو و سایپا هست و اگر این طور باشد همه باید به نفع این دو شرکت کنار بکشند.

*در آخرین گزارش ارزشیابی کیفی خودرو که توسط شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران، برای آذر ۱۴۰۰ منتشر شده، فرضاً شرکت بهمن تعدادی خودرو تولید می کند که ۵ ستاره کیفی دریافت کرده اند. از بین آنها، دو خودروی سواری دیگنیتی و فیدلیتی تولید می کند که ۵ ستاره گرفته اند.

این خودروها، تولید شرکت های چینی «دانگ فِنگ» و«چِری» بوده و گروه بهمن آنها را مونتاژ می کند. واقعاً این شرکت های چینی در کشور چین چه جایگاهی دارند و آیا در سطح جهانی هم جایگاه دارند؟

-ما نمی توانیم این طور نظر بدهیم. چرا که در سطح جهانی، شرکت های «هیوندای» و «کیا» نیز جایگاه چندانی ندارند. در سطح جهانی، می توانیم راجع به «تویوتا» صحبت کنیم یا در سطح بالاتر از آن می توانیم راجع به «مرسدس بنز» و «بی ام و» و بعداً «هوندا» صحبت کنیم.

در سطح جهانی، حتی شرکت «میتسوبیشی» که یک شرکت ژاپنی است، جایگاه چندان بالایی ندارد. در سطح جهانی، شرکت «سانگ یانگ» کره جنوبی هم، جایگاه بالایی ندارد و حتی شرکت «لوکسژن» تایوان هم، جایگاه بالایی ندارد.

خودروسازان چینی، اول با کپی کاری از ماشین های دیگر، خودروسازی را شروع کردند و بعداً با مهندسی معکوس اقدام کردند. شرکت های چینی، معمولاً برخی افراد را به نمایشگاه های بزرگ خودرویی دنیا اعزام می کنند و وقتی یک ماشین جدید، معرفی و رونمایی می شود، ابعاد آن ماشین را اندازه گیری می کنند. این افراد، آن اطلاعات را به مراکز تحقیق و توسعه چین می رسانند که بتوانند یک محصول جدید را تولید کنند.

ما می خواهیم استانداردهای موجود در ایران را با استانداردهای خودروسازان سطح جهانی مقایسه کنیم ولی همان خودروسازان چینی در فاصله زمانی حدود ۱۰ تا ۱۲ ساله تا به الان پیشرفت های زیادی داشته اند.

اصولاً شرکت های چینی، در بخش خودروی برقی صاحب نظر هستند. برای مثال، شرکت آمریکایی «تسلا»، علاقه زیادی دارد که با شرکت چینی «بی وای دی» که باتری های خودروهای برقی را تولید می کند قرارداد همکاری مشترک داشته باشد.

در حوزه خودروهای بنزینی، سطح خودروهای چینی نسبت به سال های قبل خودشان، خیلی بهتر شده و طراحی ها و کیفیت متریال، خیلی بهتر شده. ما اگر مقایسه کنیم، شاید بتوانیم بگوییم برندهای چینی جک (JAC) و هاوال در سطح شرکت های هیوندای و کیا هستند. بعضی از محصولات این شرکت های چینی می تواند در برابر بعضی از محصولات کره ای عرض اندام کنند.

بنده این طور صحبت نمی کنم که خودروهای چینی، خودروهای بدی هستند و خودروهای کره ای یا خودروهای اقتصادی جهانی مثل هیوندای، کیا، میتسوبیشی و سوبارو، خودروهای خوبی هستند.

بر اساس نظام جامعه شناسی، الان در ایران ۱۰ دهک درآمدی داریم و دهک های حد وسط، حتی توان خریدن خودروهای دست دوم شرکت های هیوندای و کیا را هم ندارند ولی ممکن است بتوانند خودروی چینی با قسط های دو ساله یا سه ساله را بخرند. من فکر می کنم تولید خودروهایی چینی، حتی در حد همان ۱۰۰ هزار دستگاهی که شرکت های خصوصی ایران دارند، می تواند نیاز عده ای از افراد جامعه ایران را برآورده کند و این یک واقعیت است.

*خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی که تولید گروه بهمن هستند ۵ ستاره کیفی دریافت کرده اند. دنا پلاس توربو اتوماتیک هم که ایران خودرو آن را تولید می کند ۵ ستاره کیفی دریافت کرده است. فقط این ۳ خودرو از بین خودروهای سواری تولید ایران ۵ ستاره کیفی را دریافت کرده اند و بقیه از نظر ارزشیابی کیفی در رده های پایین تر هستند.

فرضاً شرکت خصوصی بهمن چه کاری انجام داده که از نظر کیفیت در مورد تولید این دو خودرو، بهتر از بقیه عمل کرده و توانسته رضایت مشتریان را بیش تر جلب کند؟

-خودروی دیگنیتی، محصول شرکت چینی دانگ فِنگ بوده و این خودرو را با کمک خارجی ها تولید می کند. موتور آن، موتور میتسوبیشی  بوده که در شهر «شِن یانگ» چین تولید می شود. البته دنا پلاس، ماشینی است که قطعات آن در داخل ایران تهیه می شود و اگر بررسی کنیم، قطعاً می بینیم پلت فرم آن، پلت فرم یک ماشین دیگر بوده، یعنی یک اتاق دیگر روی آن پلت فرم نصب کرده اند.

من نمی خواهم زحمات ایران خودرو و سایپا را زیر سوال ببرم ولی در ایران، نگاه مدیریتی مشکل دارد. من از مهندسان، کارگران و کارمندهان سازمان ها انتقاد نمی کنم و اعتقاد دارم که نگاه مدیریتی ما مساله دارد.

به هر حال، در ارتباط با همان ماشین دانگ فنگ که الان در ایران به اسم «دیگنیتی»، معروف است، باید بگویم در ابتدا شرکت بهمن، آن را با موتور ۱۵۰۰ سی سی و قدرت ۱۵۵ اسب بخار تولید می کرد ولی می بینید راندمان این موتور برای این اتاق دیگنیتی خوب نیست.

شرکت بهمن در ادامه و بعد از یک سال، موتور آن را عوض کرده و با موتور ۲ هزار سی سی و با ۲۰۰ اسب بخار، این خودرو را تولید می کند. در این حالت است که مشتری این شرکت راضی می شود و مشتری آن قانع می شود.

*در مورد فیدلیتی هم گفته می شود که موتور آن ضعیف بوده و برای وزن بالای این خودرو طراحی نشده. این خودرو چطور از همان ابتدا ۵ ستاره کیفی را دریافت کرده و بیش ترین رضایت مشتریان را در پی داشته است؟

-طراح خارجی، این ماشین را با حجم موتور ۱۵۰۰ سی سی و ۱۵۵ اسب بخار طراحی کرده ولی با موتور ۱۶۶ سی سی، ۱۹۷ اسب بخار قدرت دارد. پلت فرم فیدلیتی، همان پلت فرم خودروی چِری است که آن را به اسم تیگو ۸، می شناسیم و پلت فرم این دو خودرو، یکسان است.

اولین بار که تولید خودروی فیدلیتی در ایران شروع شد موتور آن، در حد و اندازه اتاق این خودرو نبود و ضعیف بود ولی الان فیدلیتی پرستیژ را آورده اند که حجم موتور آن ۱۶۰۰ سی سی بوده و ۱۹۷ اسب بخار دارد و همچنین این خودرو از گیربکس دو کلاچه تر برخوردار است.

همه این اقدامات، بهبود فرآیند است، یعنی فرآیند تولید اِشکال داشته است. به این صورت که موتور آن ضعیف بوده ولی گیربکس ضعیف بوده ولی بهبود فرآیند داده اند. به این صورت که موتور قوی تر و گیربکس بهتر برای این خودرو آورده اند ولی سوال این است که آیا شرکت های خودروسازی دیگر هم، این نوع کارها را انجام می دهند یا نه؟

*برخی کارشناسان ایرانی می گویند که شرکت های چینی از نظر انتقال فناوری به کشور ما خسیس هستند. آیا همان طور که داخلی سازی خودروهای پژو افزایش پیدا کرد، ممکن است داخلی سازی خودروهای چینی افزایش پیدا کند و بعداً حتی توسعه هم اتفاق بیفتد؟

-من نسبت به بحث انتقال تکنولوژی انتقاد دارم.

*به هر حال باید اقداماتی انجام شود که تولید خودرو از مونتاژ صرف فراتر برود.

-ما اینقدر نباید بگوییم انتقال تکنولوژی و باید دانش مدیریتی بیاوریم و نگاه خودمان را تغییر بدهیم. ما باید مربی و کوچ های بین المللی بیاوریم تا نگاه خودمان به تولید و صنعت را عوض کنیم. ما چرا اصرار داریم تولید کننده باشیم وقتی توان آن را نداریم.

ما می دانیم که خطوط تولید قطعات یدکی ما چه وضعی دارد. حتی برخی قطعات مورد استفاده در خودروهای داخلی پُرتیراژ، در کشور چین تولید می شود. اگر بحث انتقال تکنولوژی مطرح باشد و بگوییم چینی ها خساست می کنند، یک سوال دارم که آیا انتقال تکنولوژی از فرانسوی ها به طور کامل انجام شده؟

برای مثال، آیا شرکت های رنو، پژو و سیتروئن، به طور کامل انتقال تکنولوژی را انجام داده اند؟ من اعتقاد ندارم که این شرکت های فرانسوی به میزان زیادی به ایران انتقال تکنولوژی داده باشند.

*جنابعالی می گویید شرکت های بخش خصوصی کوچک هستند. در عمل اعتقاد دارید که مونتاژ کاری ادامه پیدا کند؟

-صنعت خودرو در دنیا سه بخش قطعه سازی، خودروسازی و واردات خودرو دارد و من نمی گویم که ما حتماً باید مونتاژ کاری انجام بدهیم بلکه روند چهل و چند سال گذشته و دوره قبل از انقلاب، نشان داده که صنعت خودروسازی ایران، یک صنعت مونتاژ کاری است.

همه بزرگان صنعت خودرو می گویند که ما مونتاژ کار خودرو هستیم و اگر الان یک خودرو را رونمایی می کنند، اگر دل و جگر آن پلت فرم را بیرون بریزیم، می بینیم که همه بخش های آن خودرو، تولید خودش نیست و حتی در شرکت های «مرسدس بنز» و «بی ام و» هم، تمام قطعات را خودشان تولید نمی کنند.

*به هر حال، گروه بهمن دو خودروی سواری تولید می کند که در ارزشیابی های کیفی، بیش ترین ستاره کیفی را در کنار دنا پلاس دریافت کرده اند. از طرف دیگر، از قدیم هم شرکت بهمن، وانت کارا را تولید کرده و قبلاً اسم آن وانت مزدا بوده است.

تولید این خودروی وانت به چند دهه قبل برمی گردد. البته شرکت بهمن مدعی است که امروزه تیپ ۳ این وانت تولید می شود. این وانت در ارزشیابی ها، سه ستاره کیفی دریافت کرده است. آیا مناسب است که این شرکت، در کنار همین خودروهای جدید مونتاژی و ۵ ستاره که دارد، یک خودروی قدیمی را هم تولید کند؟

-اگر قرار باشد در مورد گروه بهمن سوال کنیم که آیا تولید این وانت خوب است یا خوب نیست، همین موضوع را می توان در مورد ایمنی وانت پراید، وانت ال ۹۰ و وانت آریسان مطرح و سوال کرد که آیا صحیح هست که این وانت ها را تولید کنند یا خیر؟

اگر تولید این سه وانت دیگر، درست باشد، گروه بهمن نیز می تواند این وانت را تولید کند و کار این شرکت اِشکال ندارد. اگر هم تولید آن سه وانت دیگر اِشکال دارد، تولید این وانت هم توسط گروه بهمن اِشکال دارد.

یک بحث این است که تولید این خودروهای وانت، چه مشکلاتی را به وجود می آورد ولی از نظر بازار، من می توانم تحلیل بازار آن را ارائه کنم. به هر حال، بازار ما در این قیمت، مستعد خرید چنین محصولاتی است. چون مشتری شانس دیگری ندارد و چون شانس دیگری ندارد مجبور است آن وانت کارا را از شرکت بهمن بخرد.

*اولین بار وانت مزدا در سال ۱۳۶۳ تولید شده و حتی بعد از همکاری شرکت خلیج کو، در این زمینه با شرکت ژاپنی مزدا، نام این شرکت به مزدا تغییر کرده است. حدود ۴۰ سال است که این خودروی وانت در ایران تولید می شود. آیا به دلیل این که این خودرو مشتری و بازار دارد، باید تولید آن ادامه پیدا کند؟

-من نمی گویم چون بازار دارد، باید همچنان تولید شود. در حوزه تولید خودروهای پیکاپ (وانت/ Pick-Up)، خیلی از شرکت های خودروسازی ایران در حال رقابت هستند. ایران خودرو دیزل، پیکاپ تولید می کند.

یک شرکت دیگر به اسم مکث موتور که زیرمجموعه شرکت ماموت بوده، پیکاپ تولید می کند. همچنین شرکت آمیکو، خودروی پیکاپ تولید می کند و اخیراً یک شرکت خصوصی دیگر به نام پادرا دیزل، از یک خودروی پیکاپ رونمایی کرد.

به هر حال، خودروهای جدید پیکاپ به ایران می آید ولی پیکاپ، تناژ مختلف دارد. اگر بحث قدیمی بودن تولید مطرح باشد، ما می دانیم که سالیان زیادی است که وانت نیسان را تولید می کنند. در یک دوره، رنگ وانت نیسان را از آبی به زرد تغییر دادند و بعداً هم شاسی آن را تغییر دادند.

*بالاخره تولید وانت نیسان و وانت مزدا، هر دو ،چند دهه قدمت دارند.

-در صنعت خودرو سازی دنیا در این سگمنت ها، پیکاپ قابل توجهی پیدا نمی شود.

*الان و به نظر شما، وانت کارا یا همان مزدای سابق، تولیدش بایستی ادامه پیدا کند؟

-من اعتقاد دارم مردم ما شایستگی این را دارند که خودروی بهتری داشته باشند ولی وقتی شانسی برای خودروی بهتر نداشته باشند، شرکت خودروساز، همان خودرو را تولید می کند و مردم نیز، همان خودرو را می خرند.

*در حال حاضر شرکت بهمن، خودروهای دیگنیتی و فیدلیتی را از شرکت های دانگ فنگ و چری گرفته و مونتاژ می کند. آیا همین شرکت نمی تواند وانت خوبی هم از شرکت های خارجی بگیرد و مونتاژ کند که دیگر این وانت قدیمی و با قدمت حدود ۴۰ ساله تولید نشود؟

-شرکت بهمن، یک پیکاپ دیگر هم می خواهد تولید کند که محصول شرکت چینی زد ایکس آتو (ZX Auto) است و از پیکاپ های اتاق بزرگ است، اما اساساً شرکت های خودروسازی دنیا، در این سگمنت (محدوده قیمتی) و با تناژ پایین، پیکاپی را ندارند که ارائه کنند.