خودروهای ارزان قیمت خارجی، بهتر از تولیدات داخلی «سمند» و «تیبا» هستند، واردات خودروهای خارجی در دولت حسن روحانی و بعد از تحریم هایی که دولت قبلی آمریکا علیه ایران در فروش نفت خام برقرار کرد، ممنوع شد و این ممنوعیت ظاهراً در شورای عالی سران قوا، تا اردیبهشت ۱۴۰۱ هر سال تمدید شده بود و این ممنوعیت تا پایان اردیبهشت امسال ادامه پیدا کرد.

به گزارش پایگاه خبری ندای البرز به نقل از اقتصاد خودرو: در اواخر اردیبهشت ۱۴۰۱ بحث واردات خودرو، به موضوع داغ اخبار اقتصادی و بازار خودرو، تبدیل شد و قرار بر این بود بعد از تصویب آئین نامه واردات، به سرعت واردات خودروهای خارجی انجام شود، اما در عمل تا کنون که روزهای پایانی تیر ۱۴۰۱ است، هنوز این آئین نامه توسط دولت تصویب و ابلاغ نشده است.

با محوریت برخی نکات پراکنده ای که توسط وزیر صنعت و معدن، در مورد واردات خودروی خارجی مطرح شده، با کامران طالبی فر (کارشناس صنعت خودرو و متخصص بازاریابی و فروش خودرو)، چالش‌های واردات خودروهای ارزان قیمت و اقتصادی خارجی و تبعات عدم ابلاغ سریع آئین نامه واردات خودرو توسط دولت، بررسی شده است.

*در ماه های اخیر، بحث واردات خودرو به طور جدی مطرح شد و امیدواری هایی نسبت به واردات خودروهای خارجی به وجود آمد. وزارت صنعت و معدن در سال ۱۴۰۰ موافق واردات خودرو نبود و در سال ۱۴۰۱ موافق واردات خودرو شده و می گوید تراز ارزی کشور بهبود پیدا کرده است.

به هر حال، تا الان آئین نامه واردات خودرو، ابلاغ نشده ولی در بازار آزاد خودرو، قیمت خودروهای تولید داخلی و قیمت خودروهای خارجی که در سال های قبل وارد شده اند، افزایش پیدا کرده است.

با توجه به تسلطی که جنابعالی نسبت به حوزه خودروهای وارداتی دارید الان وضعیت خودروهای وارداتی را چگونه ارزیابی می کنید و وضع بازار چگونه است؟

-اولاً که ۴ سال است و از تیر ۱۳۹۷، واردات خودرو عملاً ممنوع است، یعنی ۴ سال تمام شده و وارد سال پنجم ممنوعیت واردات خودرو شده ایم. بنابراین، واردات خودرو در این مدت ممنوع بوده است. در این مدت نرخ ارز ۱۰ برابر شده و قیمت خودروها تقریباً ۸ تا ۱۰ برابر افزایش پیدا کرده است.

در نتیجه، سِگمنت مشتریان، جا به جا شده، یعنی کسانی که قبلاً توانایی خرید ماشین های وارداتی و خصوصاً ماشین های کُره ای و ژاپنی داشتند، الان تقریباً ۹۰ درصد آن قشر از مشتریان، دیگر توانایی و قدرت خرید ماشین های وارداتی را ندارند و به سمت ماشین های چینی سوق داده شده اند.

در آخرین سال که سال ۱۳۹۶ بود و واردات خودرو به صورت عادی انجام شد، حدود ۱۰۰ هزار دستگاه خودرو وارد شد. اگر الان واردات خودرو آزاد شود، قطعاً آمار واردات خودرو به اندازه سال ۱۳۹۶ نخواهد بود. چون قدرت خرید مردم و مشتریان پایین آمده و برخی افراد به موضوع کاهش قدرت خرید توجه نمی کنند.

در آن زمان، خیلی از مدیران رده بالا یا کارمندان رده بالا یا حتی کاسب های خُرد، توانایی خریدن ماشین های وارداتی را داشتند ولی الان دیگر، یک مدیر دولتی با حقوق ماهیانه ۲۰ میلیون تومان، توانایی خریدن یک ماشین وارداتی ۳ یا ۴ میلیارد تومانی را ندارد، یا یک کاسب خُرد با درآمد ۲۰ یا ۳۰ میلیون تومان در ماه، چنین توان خریدی را ندارد.

همه این افراد، به سمت ماشین چینی سوق داده شده اند و بازار وارداتی ها، عملاً در اختیار چینی ها قرار گرفته است. برای این که واردات خودرو انجام شود، دولت می تواند چند استراتژی داشته باشد. در مجموع، قیمت خودروهای وارداتی در بازار به دو دلیل بالا رفته که یکی از آنها ممنوعیت واردات و نبودن عرضه ماشین های جدید است.

در ۴ سال اخیر، خودروهای خارجی جدید وارد نشده و از طرفی، افزایش قیمت ارز اتفاق افتاده است. بر این اساس، می توانیم بگوییم سگمنت خودروهای وارداتی، به دو دلیل جهش پیدا کرده است.

یک زمان، ماشین های ۸ سیلندر و ۶ سیلندر لوکس آلمانی و بعضاً ژاپنی وارد می شد ، اما الان آن نوع خودروها حتی از دسترس طبقه ثروتمند جامعه نیز خارج شده و در اختیار طبقه خیلی ثروتمند و ۳-۲ درصدی جامعه است.

به جای آن نوع ماشین ها، می توانند ماشین های آلمانی یک رده پایین تر و ماشین های ژاپنی یک رده پایین تر که قبلاً تقریباً لوکس محسوب می شدند، خریداری کنند. الان خودروهای محدوده قیمتی  ۴ میلیارد تومان به بالا، در محدوده خرید مشتریان ثروتمند و خیلی ثروتمند قرار گرفته اند. ماشین های کره ای و ژاپنی که قبلاً در محدوده قیمتی ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان بودند، الان در محدوده قیمتی ۲ تا ۴ میلیارد تومان هستند.

این نوع ماشین ها، مشتریانی دارند که قبلاً ماشین های لوکسی مثل «بنز»، «بی ام و» و «لکسوس» می خریدند، یعنی تمام سگمنت مشتریان جا به جا شده. اگر یک فرد قبلاً یا ۴ سال پیش، درآمدی داشت و توانایی خریدن یک خودروی بی ام و یا مرسدس بنز یا لکسوس را داشت، الان می تواند نهایتاً یک ماشین کره ای و ژاپنی رده متوسط مثل کیا و هیوندای یا میتسوبیشی یا نیسان بخرد.

بنابراین، به طور کامل قشر مشتری ها جا به جا شده و کسانی که قبلاً توانایی خریدن ماشین های کُره ای یا ژاپنی رده متوسط داشتند و کارمندان رده بالا یا مدیران رده بالا بودند یا کاسب های خُرد بودند، الان فقط می توانند ماشین های چینی یک تا یک و نیم میلیارد تومانی چینی را خریداری کنند و قدرت خریدشان را از دست داده اند.

*بعد از این که در اردیبهشت ۱۴۰۱ مطرح شد که آئین نامه واردات خودرو در هیأت دولت در حال بررسی است، تصور می شد که به هر حال واردات خودرو به سرعت انجام خواهد شد. حتی آقای فاطمی امین، وزیر صنعت و معدن تاکید می کرد که اقداماتی انجام می دهد که واردات به سرعت و بدون موانع معمول گمرکی انجام شود.

در عمل الان در روزهای اواخر تیر ۱۴۰۱ هستیم و هنوز آئین نامه واردات خودرو تصویب و ابلاغ نشده. در حال حاضر، آیا دارندگان همان خودروهای خارجی موجود، مطمئن هستند که قیمت پایین خواهد آمد یا نه؟

-من ادامه پاسخ سوال قبلی را بدهم و ادامه آن، پاسخ همین سوال فعلی می شود. دولت در چنین وضعیتی، می تواند ۲ استراتژی داشته باشد که یک استراتژی این است که واردات خودرو را در همه رده ها آزاد کند و بگذارد مکانیسم بازار مشخص کند که بازار ایران به چه تعداد ماشین وارداتی احتیاج دارد.

به عبارت دیگر، بازار باید مشخص کند که ۵۰ هزار خودرو نیاز است یا ۱۰۰ هزار یا ۱۵۰ هزار دستگاه. با نرخ دلار ۳۱ هزار تومانی و قدرت خرید امروز مردم ایران، بازار باید ببیند قدرت خرید چه تعداد ماشین وارداتی وجود دارد. الان در بازار دنیا و اگر ماشین های چینی را در نظر نگیریم، ماشین خارجی زیر ۱۴ هزار دلار وجود ندارد.

قیمت ماشین به خاطر مسائلی از قبیل شیوع ویروس کرونا در دو، سه سال گذشته بین ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است. در بازارهای اروپا، حاشیه خلیج فارس و آمریکا، ماشین صفر کیلومتر زیر ۱۴ هزار دلار نداریم مگر این که ماشین چینی یا هندی وارد کنیم. اساساً ماشین های روز دنیا زیر ۱۴ هزار دلار نیست.

بنابراین، یک استراتژی این است که دولت، بازار خودرو را آزاد بگذارد، برای واردات خودرو محدودیت ایجاد نکند، سقف تعداد خودرو تعیین نکند و سقف قیمتی مشخص نکند. دولت بگذارد یک یا دو سال واردات خودرو انجام شود و بازار، خودش را پیدا کند، یعنی ببیند چه رده ماشین هایی در ایران، بیش تر مشتری دارند و چه تعداد ماشین وارد شود. اگر دولت واقعاً می خواهد بازار تنظیم شود این مکانیسم، مکانیسم اصولی بازار آزاد است.

یک مکانیسم دیگر این است که دولت در واردات خودرو دخالت کند، یعنی فرضاً برای واردات خودروهای بالای ۲۰ هزار یا ۲۵ هزار دلار محدودیت تعیین کند یا بگوید با فلان حجم موتور واردات انجام شود، نمی شود ماشین وارد کرد.

چیزی که الان در مورد آئین نامه واردات خودرو به گوش می رسد، این است که می خواهند به واردات خودروهای ۱۵ تا ۲۵ هزار دلار مجوز بدهند. همچنین بحث تعیین سقف و تعداد خودروهای وارداتی مطرح است. گفته می شود سالانه حداکثر ۱.۵ میلیارد دلار واردات خودرو انجام شود.

اگر مکانیسم واردات را از قبل این طور مشخص کنند عملاً واردات خودرو، اثربخشی خودش را از دست می دهد. چون واردات خودرو انجام می شود تا بازار آزاد ایجاد شود و اگر قرار باشد واردات با اما و اگر انجام شود، مکانیسم بازار از بین می رود، دوباره رقابت از بین می رود و انحصار ایجاد می شود.

با این نوع اقدامات، یک قسمت مخصوص ماشین های وارداتی می ماند، یک قسمت برای ماشین های چینی می ماند و یک قسمت هم برای ماشین های ایرانی و تولید داخلی می ماند. در این حالت، من می گویم سه لیگ خواهیم داشت که در لیگ دسته برتر، وارداتی ها در آن بازی می کنند. لیگ چینی ها که ماشین های چینی با هم بازی می کنند و لیگ سوم، لیگ ماشین های ارزان قیمت داخلی است که ایران خودرو و سایپا در آن بازی می کنند.

با مکانیسم بازار، واردات خودرو در نهایت به نفع مصرف کننده می شود و قیمت می شکند. چون قیمت پایین می آید و بازار، راه خودش را پیدا می کند. اگر واردات خودرو، کانالیزه شود و قسمت های مختلف یک بازار از هم جدا شوند، اثربخشی لازم را با واردات خودرو نخواهیم داشت. من فکر می کنم استراتژی دولت در واردات خودرو، همین استراتژی دوم است ولی امیدوارم دولت استراتژی محدودیت واردات را در پیش نگیرد.

*در مورد مخالفت و موافقت وزیر صنعت و معدن نسبت به واردات خودرو چه نظری دارید؟

در مورد این که می گویید در سال ۱۴۰۰ وزارت صنعت مخالف واردات بوده و الان موافق واردات است، باید بگویم در دولت، کار کارشناسی قوی و مناسبی در زمینه واردات خودرو انجام نشده. البته مجلس، در این زمینه و در قالب طرح ساماندهی صنعت خودرو، کار کارشناسی خوبی انجام داده است.

دولت و وزارت صنعت معدن، بیش تر از نظر روانی به این موضوع نگاه می کند، یعنی فقط می خواهد از آن استفاده روانی کند برای کنترل کردن قیمت ها در بازار، وزارت صنعت و معدن، با کلمه واردات خودرو بازی می کند و یک بار می گویند واردات خودرو در این ماه آزاد می شود و بعد می گوید واردات خودرو در ماه بعدی یا دو ماه بعدی انجام می شود.

وزارت صنعت و معدن، با این نوع کارها سعی می کند قیمت ها را در بازار کنترل کند یا قیمت ها از سطح فعلی بالاتر نرود. در حقیقت این نوع اظهار نظر کردن، به نوعی وعده و وعید دادن به بازار است و گفته می شود قرار است واردات خودرو آزاد شود. در این بیم و امید، قیمت ها جهش نمی کند ولی عملاً دولت می خواهد مشتریان را در حالت انتظار نگه دارد.

*آیا بازار و دارندگان خودروهای خارجی که در سال های قبل وارد شده اند، به راحتی تحت تاثیر اظهارات وزارت صنعت و معدن قرار می گیرند و قیمت ها را افزایش نمی دهند یعنی در زمان فروش، قیمت های بالاتر را ارائه نمی کنند؟

-تا یک زمان، این نوع رفتار دولت جواب می دهد. چرا که وقتی بازی روانی انجام می شود و وزارت صنعت و معدن می گوید قرار است واردات خودرو آزاد شود، این کار عطش تقاضا را کم می کند. این بازی ممکن است در بازار مسکن و بازار ارز نیز اتفاق بیفتد.

وقتی عطش تقاضا کم می شود، افراد مختلف به امید آمدن محصول جدیدتر و قیمت کمتر، خریدشان را معلق می کنند. در حقیقت، وزارت صنعت و معدن، به صورت کاذب، تقاضا را در بازار کم می کند و این کم کردن تقاضا، باعث می شود تا یک زمان به اصطلاح این قرص مُسکن اثر کند.

با این بازی روانی که وزارت صنعت و معدن، انجام می دهد، باعث می شود قیمت ها بالا نرود. البته این بازی روانی، بیش از ۳ ماه یا ۴ ماه جوابگو نیست و اگر مثلاً تا شهریور  یا مهر ۱۴۰۱ یا نهایتاً تا آبان ۱۴۰۱، تکلیف واردات مشخص نشود، فنر بازار یک دفعه آزاد می شود و تقاضای انباشته شده که خودش را به طور مستمر معطل نگهداشته که ببیند واردات انجام می شود یا نمی شود، به بازار برمی گردد.

در این حالت، قیمت ها جهش انفجاری خواهد داشت، یعنی مثلاً ما شاهد افزایش قیمت های ۴۰۰ یا ۵۰۰ میلیون تومانی در مورد خودروهای وارداتی خواهیم بود.

*واقعیت این است که سرمایه سرگردانی در جامعه ما وجود دارد و هر بار به یک بازار ورود کرده و آن را دچار التهاب می کند. فرض کنیم دولت بتواند با وعده واردات خودرو ، موقتاً تقاضا برای خرید خودرو را کاهش بدهد و قیمت خودرو را در بازار آزاد به حالت سکون و رکود ببرد.

آیا در این حالت، ممکن است این سرمایه سرگردان به طور جدی سمت بازارهای دیگر برود و بازارهای دیگر را ملتهب کند؟

-این سرمایه سرگردان، حالتی که دارد روان و مایع بودن است و در یک ماه یا دو ماه، می تواند از بازار ارز به بازار مسکن برود یا به بازار طلا و ماشین برود، یعنی به طور مرتب جا به جا می شود. این بازی های روانی یا ایذایی، زمان کوتاهی جوابگو هست و بیش از ۳ یا ۴ ماه جوابگو نیست.

ما فرض می کنیم که دولت در دو ماه گذشته، در این بازی روانی واردات خودرو موفق بوده است. فرض ما این است که دولت تا حدودی توانسته قیمت ها را کنترل کند و اگر قیمت ها پایین نیامده، حداقل بالاتر نرفته است.

تا یک حد مشخصی، قیمت ها کنترل شده و قیمت خودرو با تورم کمی افزایش پیدا کرده است، ولی این کار تا یک زمان مشخصی، تاثیر دارد. بعد از آن زمان، آن سرمایه ها که به بازارهای دیگر رفته و التهاب در آن بازارها ایجاد کرده اند، قاعدتاً سود کسب کرده و دوباره به بازار خودرو برمی گردند.

در زمانی، ما می توانیم این سرمایه سرگردان را از بازار خارج کنیم که مثل بازار ارز، آنقدر پشتوانه ارزی داشته باشیم که هر چه تقاضا هست را جواب بدهیم. چیزی که وزارت صنعت و معدن و مرکز پژوهش های مجلس ارزیابی کرده اند، این است که می گویند بازار ایران بین یک میلیون و ۵۰۰ هزار تا یک میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو در سال احتیاج دارد.

در حالی که عرضه خودرو در بازار ایران ۶۵۰ هزار دستگاه در سال ۱۴۰۰ بوده است، یعنی از نصف تقاضا هم، عرضه خودرو کمتر بوده است. اگر ما با تولید و واردات خودرو، به رقم یک و نیم میلیون خودرو در سال برسیم و عرضه و تقاضا برابر شود، عملاً سرمایه های سرگردان از این بازار کوچ می کنند و می روند.

تنها راهکار دائمی حل مشکل بازار خودرو، این است وگرنه راه های دیگر، همگی راه های ایذایی و مُسکنی است. چرا که بعد از یک مدت کوتاه، اثر خودش را از دست می دهد و سرمایه های سرگردان به بازار خودرو برمی گردند.

به هر صورت اقتصاد یک مبحث پیوسته است و قطعاً برای سرمایه های سرگردان فرق نمی کند در کجا باشد، یعنی ممکن است امروز در بازار ارز باشد، فردا در بازار طلا باشد و پس فردا به بازار خودرو برود.

*بحث یک و نیم میلیارد دلار واردات خودرو برای سال ۱۴۰۱ مطرح شده. الان دو ماه از پایان دوره ممنوعیت واردات خودرو در اردیبهشت امسال گذشته است. آیا با همین وضعیت فعلی و در ماه های باقی مانده از سال ۱۴۰۱، امکان دارد واردات خودرو سرعت بگیرد و حداقل همان یک و نیم میلیارد دلار خودرو وارد شود؟

-ما اگر میانگین هر خودروی وارداتی را ۲۰ هزار دلار در نظر بگیریم، تعداد ۷۵ هزار خودرو می شود. اگر این ۷۵ هزار خودرو به میزان تولید داخلی ما اضافه شود، تا آن یک و نیم میلیون تقاضای سالیانه برای خودرو، فاصله زیادی دارد ولی اثر روانی این تعداد واردات، خیلی بیش از واردات است.

اثر روانی آن، به این دلیل است که حق انتخاب در بازار زیاد می شود و این وضع باعث می شود دلالی و تقاضای کاذب که در بازار وجود دارد، کم شود. الان خیلی از افراد به خاطر ترس، پول خود را برای خرید خودرو وارد این بازار می کنند، یعنی برخی افراد ترس دارند که شاید نتوانند دو سال دیگر خودروی مورد نظرشان را بخرند. چرا که فکر می کنند خودرو گران می شود. در نتیجه، همین الان تصمیم می گیرند آن ماشین را بخرند و در پارکینگ نگهداری و احتکار کنند ولی از آن استفاده هم نکنند.

اگر چنین فردی، دو سال بعد هم نخواهد از این خودرو استفاده کند، آن را می فروشد و ضرر هم نمی کند. اساساً وقتی که تنوع خودرو وجود داشته باشد و واردات خودرو انجام شود، این انگیزه ها از بین می رود و آدم ها از روی ترس اقدام به خرید خودرو نمی کنند. این افراد، الان خودرو می خرند که نفروشند ولی دلال می خرد که بفروشد. وقتی ترس در بازار باشد، مصرف کننده واقعی دستش به محصول نمی رسد و قیمت ها بالاتر می رود.

*آقای قالیباف، رئیس مجلس در اردیبهشت ۱۴۰۱ گفتند که با ۵ هزار دلار می توان خودروهای با کیفیت وارد کرد. آقای فاطمی امین هم می گوید عمده خودروهای وارداتی قرار است زیر ۱۰ هزار دلار باشد. وزیر صنعت و معدن گفته این خودروهای زیر ۱۰ هزار دلار بی کیفیت نیستند، این خودروها استاندارد دارند و حتی در اروپا این نوع خودروها وجود دارد.

آیا در محدوده قیمتی ۵ هزار تا ۱۰ هزار دلار، فقط خودروهای چینی و هندی هستند که تولید می شوند؟

-موضوع استاندارد داشتن خودرو، جای بحث دارد و  باید مشخص شود منظور ما از استاندارد، همان استاندارد سازمان ملی استاندارد ایران است یا استاندارد اروپا. اگر استاندارد سازمان استاندارد ایران در نظر باشد، همین الان خودروهایی از قبیل پژو پارس استاندارد هستند. اگر سطح استاندارد این است، پس می شود هر ماشینی را وارد کرد.

*یک بحث این است که خودروهای وارداتی، استانداردهای ۸۵ گانه خوددرویی ایران را رعایت کنند.

-حتی ماشین های تولید داخلی آن استانداردهای ۸۵ گانه را پاس نمی کنند و با کارهای ایذایی پاس می کنند. اگر استاندارد روز اروپا مطرح باشد، در اروپا ماشین زیر ۱۰ هزار یورو وجود ندارد مگر این که سراغ گزینه های چینی و هندی برویم.

اگر سراغ گزینه های چینی و هندی برویم، این نوع خودروها وجود دارد و می شود ماشین های چینی و هندی را خرید. البته ماشین های چینی و هندی زیر ۱۰ هزار دلار، ماشین های با کیفیتی نیستند، یعنی جزو ماشین های تراز اول چین نیستند.

این نوع خودروها، جزو  ماشین های درجه ۲ و درجه ۳ چین محسوب می شوند که نمونه های آن با قیمت کمتر از یک میلیارد تومان در ایران مونتاژ می شوند. همه ماشین های روز چینی که در دو، سه اخیر با تکنولوژی جدید تولید شده اند، بالای ۱۵ هزار دلار هستند.

*خودروهایی زیر ۱۰ هزار دلار کدام خودروها هستند؟

-تا دو سال پیش می شد ماشین زیر ۱۰ هزار دلار یا ۱۰ هزار یورو با کیفیت روز وارد کرد ولی بحران کرونا در دو سال گذشته باعث شد تولید خودرو بین ۳۰ تا ۴۰ درصد کم شود. تولید شرکتی مثل فولکس واگن از ۱۰ میلیون خودرو به ۶ میلیون خودرو کاهش پیدا کرد یا تولید تویوتا از ۱۲ میلیون به ۸ میلیون دستگاه کاهش پیدا کرد.

وقتی تولید کم می شود هزینه سربار زیاد می شود و در نتیجه قیمت ماشین در بازارهای دنیا بالا می رود. یک خودرو که تا ۲ سال پیش در حد ۱۰ هزار دلار قیمت داشت، الان قیمت آن ۱۴ هزار دلار است. بنابراین، تا دو سال پیش می شد ماشین زیر ۱۰ هزار دلار وارد کرد ولی الان و در سال ۲۰۲۲ نمی شود ماشین روز اروپایی را وارد کرد. چرا که کمتر از ۱۴ هزار یورو نمی شود ماشین استاندارد پیدا کنیم.

ماشین های در حد ۵ هزار دلار، ماشین های چینی و عمدتاً ماشین های هندی هستند. ماشین های چینی که زیر ۵ هزار دلار باشند و در حال تولید باشند، انگشت شمار هستند.

*خودروهای چینی و هندی زیر ۱۰ هزار دلار، رضایت بخش هستند که واردات آنها انجام شود؟

-بستگی دارد این نوع ماشین ها را با چه ماشین هایی مقایسه کنیم. اگر آنها را با ماشین کره ای، ژاپنی و اروپایی و حتی ماشین های سطح بالای چینی مقایسه کنیم، قطعا جواب خیر است، اما اگر آنها را با ماشین های تولید داخلی و ایرانی مثل پژو پارس، پژو ۴۰۵، تیبا و سمند مقایسه کنیم که تکنولوژی آنها مربوط به ۳۰ یا ۴۰ پیش است، قطعاً خودروهای چینی ارزان قیمت، بهتر هستند.